Lees meer
Een beurs voor het doorgeven van vakmanschap dient als financiële ondersteuning voor vakmensen die één of meerdere leerlingen een aantal maanden (max. twee jaar) in de leer neemt(en) om hem en/of haar de knepen van het vak te leren.
Vakmanschap wordt daarbij gezien als een vorm van immaterieel cultureel erfgoed dat in de hoofden en handen van mensen zit: kennis en vaardigheden met wortels in traditie. Vakmanschap wordt daarbij heel breed gezien: het kan gaan om ambachten, maar bijvoorbeeld ook om bepaalde toegepaste kunsten of podiumkunsten. Het doorgeven van dit soort vakmanschap is nodig om het levend te houden.
Met de ondersteuning van vakmanschap kan Vlaanderen zich internationaal profileren. UNESCO roept immers op om dit soort erfgoed door te geven, onder de vlag van Living Human Treasures.
Molenbouw
Hoewel het molenaarsambacht in Vlaanderen springlevend is, is het beroep van molenbouwer met uitsterven bedreigd. Eeuwenlang werkten molenbouwers en molenaars samen om de molens draaiende te houden en omwonenden onder
andere van meel te voorzien. Tegenwoordig wordt het molenaarsambacht succesvol doorgegeven, dankzij succesvolle verenigingen als ‘Levende Molens’ en ‘Molenforum’. De molenbouwer heeft heel specifieke vakkennis en vaardigheden, zoals het draaien van houten spillen, dakwerken en het
smeden van knuppelbanden, maar deze activiteit is altijd een commerciële onderneming geweest. Het doorgeven van ambachtskunst en vakkennis is in deze context moeilijker, waardoor het ambacht in Vlaanderen nagenoeg is uitgestorven.
Door de vermindering van het aantal malende molens zijn verschillende molenbouwers naar andere sectoren uitgeweken.In Vlaanderen waren er tot voor kort enkele molenbouwers actief, al is het niet zeker dat zij opvolging zullen krijgen.
Nochtans wachten veel Vlaamse windmolens op restauratie of zijn andere ingrijpende werken noodzakelijk. Door een gebrek aan vakmannen en de lange wachttijden voor restauratie die daaruit volgen, takelt het Vlaamse windmolenerfgoed
af, wat uiteraard ook gevolgen heeft voor het aantal molenaars.
In Vlaanderen bestaan er nog 300 windmolens, waarvan er een kleine 200 beschermd zijn als monument. De
maalvaardigheid van de molen is daarbij een belangrijk criterium. Om een molen maalvaardig te kunnen houden, is er op gezette tijdstippen de tussenkomst van een molenbouwer noodzakelijk. Daarnaast brokkelt het sociale weefsel van vrijwilligers af indien de molen niet meer draait. Er is met andere woorden heel wat vraag naar dit ambacht. Omdat het binnen het kader van de Meester-leerlingenbeurs niet mogelijk is om de molen volledig te restaureren of herop te bouwen, werd er in samenspraak met de meester en de leerlingen voor gekozen om slechts enkele aspecten van de
molenbouw in dit dossier te verwerken. De meeste ambachten vertrekken van een grondstof en werken naar een eindproduct. Dit is met dit ambacht niet mogelijk. Daardoor wordt dit traject meer gezien als een vervolmaking van de reeds aanwezige kennis bij de deelnemers. De gekozen werkzaamheden vallen daardoor al deels binnen het kennisgebied
van de leerlingen, maar worden tijdens dit traject toegespitst op de restauratie van een windmolen. Dit wil zeggen dat de leerlingen reeds de basiskennis van houtbewerking en/of smeden kennen, maar deze kennis in dit traject verdiepen in de molenbouw. De leerlingen hebben een verschillende achtergrond, waardoor ze ook op die manier van elkaar kunnen
leren.
Deelnemers
Wim Adriaens
Wim Adriaens is afkomstig uit een familie van molenbouwers. Het bedrijf restaureert molens in de Benelux en Duitsland
en draagt sinds 2005 het label van Hofleverancier en Fundeon erkend Leerbedrijf. Ze hebben de vaardigheden om zowel
het hout, smeedwerk, mechanische onderdelen, dakbedekking in houten leien en onderhoudswerken uit te voeren.
Wim is zich ook bewust van de problemen op gebied van molenbouw en de lange wachttijden en wil ook zijn schouders
onder dit project zetten om mensen op te leiden. Hij weet door zijn jarenlange ervaringen en de opleiding binnen zijn
bedrijf dat naast de achtergrond van de leerlingen vooral motivatie belangrijk is om het vak te kunnen overdragen.
lln 1
Emiel Adriaens
Emiel is schrijnwerker en meubelmaker van opleiding en heeft ervaring met het werken met massief
hout, zowel in nieuwbouw als renovatie. Hij is werkzaam bij Renotec als schrijnwerker/restaurator van
schrijnwerk in historische gebouwen. Daarnaast heeft hij een eigen atelier waar hij klassieke gitaren maakt,
repareert of restaureert.
“De traditionele houten constructies die terug te vinden zijn in de molenbouw spreken me ontzettend hard aan,
als ook de ambacht van het vak. Graag zou ik het vak willen leren om zo de molens die er nog zijn in België te
kunnen restaureren en er voor mee te kunnen zorgen dat ze weer wat meer generaties kunnen meegaan en dat
de mooie geschiedenis niet verloren gaat.”
lln 2
Dimitri Deckers
Dimitri Deckers heeft sinds 2017 een eigen zaak in algemene aannemingen en legt zich sinds een aantal jaren toe
op restauraties en onderhoud van historische gebouwen. Binnen dit deel heeft hij al leien, toren, goten en
natuursteen hersteld en volledige bijgebouwen geplaatst.
“Als zelfstandig aannemer in de restauratie en mijn ervaring in rope-acces heb ik al meermaals de vraag en de
kans gekregen om herstelling uit te voeren aan historische windmolens.
Als Leerling-Molenbouwer ben ik vastbesloten om mijn technische vaardigheden verder te ontwikkelen, te leren
van ervaren vakmensen en bij te dragen aan het behoud van historische molens en ben ik ervan overtuigd een
goede aanvulling te zijn op het team.”
lln 3
Marcel Teugels
Hij is meubelrestaurator, schrijnwerker en smid en heeft ervaring met vak- en leemwerk. Een aantal
van deze vaardigheden zijn bijzonder nuttig bij het ambacht van molenbouwer
“Molenbouw is een vak dat me erg boeit. Het is een combinatie van verschillende disciplines die me interesseren.
Van mechaniek tot grote houtconstructies en smeden. Een meester-leerlingtraject in de molenbouw zal mij
helpen mijn huidige vaardigheden toe te passen in het conserveren en restaureren van het Vlaams molenerfgoed
in mijn verdere carrière als restaurator.”
Sjef Ketelslagers
Sjef Ketelslagers is monumentenwachter voor de provincie Antwerpen en heeft sinds 3 jaar een eigen zaak die
zich toelegt op onderhoud van historische gebouwen, vaak in samenwerking met Dimitri Deckers. Daarnaast
bezitten zij ook beide een Level 1 sprat Rope access voor het veilig uitvoeren van werken op hoogte. Daarnaast is
Sjef ook stagiair molenaar en preventieadviseur niveau III.
“Onderhoud van molens is belangrijk. Een draaiende molen is een gezonde molen. Zowel in mijn job als
monumentenwachter als mijn bijberoep wil ik de molens draaiend houden in samenwerking met vrijwillige
molenaars. De adviezen als monumentenwachter kunnen dan veel scherper en beter zijn waardoor de molenaars
beter onderhoud en werken kunnen uitvoeren aan hun eigen molen. Daarnaast is de samenwerking met een
onderstaand team van gedreven mensen een meerwaarde voor kennisvergaring en verdere uitbouw van mijn
traject als aannemer en monumentenwachter.”